پيام

از اختلال دیکته نویسی چه می دانید؟

از سال 1950 روان شناسان، پزشکان و متخصصان آموزش ویژه به گروه خاصی از دانش آموزان و آموزش آنان علاقمند شدند . این گروه ازدانش آموزان از نظر جسمی و مغزی دچار هیچ گونه عارضه مشخصی نیستند، ولی در یادگیری اشکالاتی دارند. متخصصان آموزشی با بسیاری از دانش آموزان مواجه می شوند که دچار اشکال در یادگیری هستند ولی پزشکان هیچ گونه مدرک یا دلیلی از ناهنجاری های عصبی یا ضایعات مغزی در آنها نیافته اند. در حالی که دانش آموزان دیگری هستند که دچار ضایعات مشخص مغزی هستند اما در امر یادگیری با مشکل خاصی مواجه نیستند. لذا به مشکل این دسته از دانش آموزان عنوان نارسایی ویژه در یادگیری اطلاق می کنند که دارای بهره هوشی طبیعی هستند ولی در یادگیری برخی از مهارتها مانند تکلم، خواندن، هجی کردن، نوشتن، حساب کردن، ادراک بینایی، ادراک شنوایی و .. دچار اشکال هستند.

اصطلاح دیس گرافی نیز برای کودکانی اطلاق می شود که علی رغم هوش طبیعی، بسیار بد می نویسند. برخی معتقدند که بدنویسی این کودکان معمولا به دلیل عدم هماهنگی حرکتی آنان است اما به هر حال نوشتن باید به عنوان یک عمل پیچیده که شامل رشد ذهنی، مهارتهای حرکتی و بینایی است، در نظر گرفته شود.

نوشتن شامل یک عمل پیچیده است که شامل رشد ذهنی، مهارتهای حرکتی و بینایی می شود

با توجه به اینکه معمولا بیان محاوره ای کلمات و نوشتن رسمی آنها در بسیاری از موارد با یکدیگر تطابق ندارد لذا املا نوشتن کار دشواری است.

 البته غیبتهای مکرر، فقدان تمرین کافی ، آموزش ناکارآمد و ... همه در مشکلات املا نویسی موثر است اما این موارد بر خلاف اختلال املا نویسی است.

از علل عمده اختلال دیکته نویسی می توان به این عوامل اشاره کرد:

- عدم توجه و دقت

- ضعف مهارتهای حرکتی

- اختلال در ادراک بینایی

- ضعف حافظه بینایی و شنوایی

- انتزاعی بودن مطلب

- اختلال درحافظه توالی دیداری 

- اختلال در تمیز دیداری – دقت

با توجه به توضیحات کلی که برای شما عنوان کردیم قصد داریم در این یادداشت برای شما عنوان کنیم که اگر فرزندی دارید که دارای اختلال دیکته نویسی بوده و همیشه پایین ترین نمرات را در درس املا می گیرد بهتر است که در آموزش او به این نکات توجه داشته باشید:

- هنگامی که مشغول آموزش فرزند خود هستید، سعی کنید با او هماهنگ و همسو باشید. به او زمان بیشتری دهید و فرصت دهید که او با تومانینه بیشتری تکالیف خود را انجام دهد و فرصت اصلاح اشتباهات خود را داشته باشد.

این توصیه حتما باید به معلمان این دسته از دانش آموزان نیز ارایه شود. البته اکثر معلمان مقطع ابتدایی نسبت به انواع اختلالات یادگیری آگاهی دارند . لذا برای اطمینان بیشتر در اول سال تحصیلی، مشکل فرزندتان (اشکال در املا نویسی) را با معلم وی در میان گذاشته و نکات کلی را که برای رفتار با فرزندتان باید بدانند به ایشان گوشزد کنید.

- فرزند خود را به استفاده از رایانه(کامپیوتر) تشویق کنید. رایانه به کودکان مبتلا به اختلال دیکته نویسی امکان سازمان دهی می دهد و همچنین می آموزد که حروف را مجزا به کار برد و سپس به هم بچسباند. اما توجه کنید که در ابتدا استفاده از صفحه کلید برای این بچه ها دشوار است.

- توقعتان را از فرزندتان منطقی و متعادل کنید. باید بپذیرید که سرعت یادگیری این بچه ها کندتر و از طرف دیگر بیش از حد طبیعی دچار مشکل و اشتباه می شوند. موفقیت این بچه ها تنها از طریق تمرین های بسیار مکرر امکان پذیر است و لذا صبر و تحمل والدین و همچنین معلم این دسته از دانش آموزان تاثیر بسزایی در یادگیری آنها دارد.

- روشهای یادگیری مختلفی را برای فرزندتان استفاده کنید. برای مثال حتما نباید دانش آموزان دچار اختلال دیکته نویسی دایما به رونویسی از کتابهای درسی و غیر درسی بپردازند و یا  دایما به آنها املا گفته شود تا مشکل شان کاهش یابد بلکه میتوانید یک صفحه از متن کتاب درسی آنها را انتخاب کرده و تایپ کنید. فراموش نکنید که تعداد زیادی غلط املایی نیز در این متن بگنجانید. سپس این متن را در اختیار او قرار دهید تا غلطهای مورد نظر را پیدا کند. رفته رفته سعی کنید این متن ها را سخت تر و پیچیده تر کنید تا مهارت املا نویسی او افزایش یابد.

با توجه به اینکه معمولا بیان محاوره ای کلمات و نوشتن رسمی آنها در بسیاری از موارد با یکدیگر تطابق ندارد لذا املا نوشتن کار دشواری است.

- هنوز هم داشتن یک دست خط زیبا در جامعه یک مهارت بسیار مهم است. برخی معتقدند که خط زیبای ایرانی نشان از هویت ایرانی است. بنابراین توجه به دست خط فرزندان بسیار مهم است و جز مهارتهایی است که باید به آن توجه ویژه داشته باشید. آموزش خط و خوشنویسی باید جز آموزشهای ویژه ای باشد که در برنامه درسی  فرزندتان می گنجانید.

- البته فراموش نکنید که آموزش خوشنویسی به همه افراد نیازمند مهارتی خاص بوده و باید توسط افراد زبده صورت گیرد. اما شما نیز به عنوان والدین باید به یک سری از اصول آگاهی داشته باشید برای مثال روش دست گرفتن درست قلم را به فرزندتان آموزش دهید و در ضمن هر گاه که او قصد نوشتن داشت به این مساله توجه ویژه  داشته باشید. مداد باید بین انگشت شصت و انگشت اشاره قرار گرفته و از بالای قسمت تراشیده شده گرفته شود. اگر انگشتان و عضلات کوچک و بزرگ دست فرزندتان ، ضعیف یا کوچک هستند ، از مدادهای باریک تر استفاده شود و مداد خیلی کوتاه نباشد .

- کلمات و یا حتی حروفی را که فرزندتان به درستی نمی نویسد را بسیار کم رنگ بر روی کاغذ بنویسید و از فرزندتان بخواهید که روی این خطوط را پررنگ کند.

- برخی از بچه های مبتلا به اختلال املا نویسی و یا کلا اختلالات نوشتاری، به حدی بدخط هستند که اصلا خط شان خوانا نیست لذا برای کمک به این دسته از دانش آموزان و البته با صلاحدید متخصصان ذی ربط می توانید آموزشهای اولیه خط را به کمک خط کش و یا وسایل کمکی دیگر انجام دهید.

یک صفحه از متن کتاب داستان، کتاب درسی و یا حتی روزنامه را انتخاب کنید و در مقابل فرزندتان بگذارید از او بخواهید که از بین این صفحه کلمات یا حروف مورد نظر شما را پیدا کرده و دور آن را خط بکشد.

برای ترغیب فرزندتان به نوشتن و برای اینکه او نسبت به املا نوشتن علاقمند شود بهتر است که از ورقه های متنوع و رنگارنگی بهره ببرید حتی توصیه می شود که از ابزارهای نوشتاری مختلفی مانند مداد، خودکار، مداد شمعی، گچ و .. استفاده کنید.

- به فرزندتان دیکته بگویید و سپس از او بخواهید که  دیكته خود را با استفاده از كتاب تصحیح كند و از این طریق متوجه غلطهایش می شود و آنها را تمرین كند.

- ابتدا یك متن را به عنوان دیكته برای فرزندتان بخوانید و بعد از تصحیح آن را به او باز گردانید، سپس به او فرصت دهید املا صحیح كلمات غلط موجود در املا خود را تمرین کند. مجددا متن دوباره دیكته گفته می شود كه معمولا بدون غلط و یا با غلط های محدودی همراه است. البته باید توجه داشت كه متن دوم را با كمک كلماتی از متن اول كه از ارزش املایی بر خوردارند( اما در قالب جملات جدید) می توان تهیه نمود تا میزان پیشرفت او در زمینه حافظه دیداری هم سنجیده شود.

چند روش نوین املا

به كارگيري روشهاي نوين و تجربه اندوزي، توانايي رويارويي با مسائل روز را در كودك هموار مي سازد و همچنين براي رسيدن به اهداف مورد نظر راههاي جديدي مي گشايد.
چند سالي است كه كتاب فارسي پايه اول تغييراتي پيدا كرده و اين تغييرات، هم شامل خود كتاب و هم نحوه تدريس آن شده است.
هر تغييراتي نيز نظرها، عقايد و گاهي نگرانيهايي را به همراه دارد.
يكي از نگراني ها كه اوليا نسبت به آن حساس هستند، املاي فارسي است.

در اين نوشتار با ارائه چند روش به خانواده ها، در پي آنيم كه از نگراني هاي آنها كاسته و آنان را در ياري رساندن به كودكانشان كمك و همراهي كنيم.

1- استفاده از كارت لغات جديد:

شكل لغات جديد درس را برروي كارتهايي بنويسيد و بعد آنها را در اختيار فرزندتان قرار دهيد. بعد كارتها را جمع كنيد و املا را بگوييد.

2- استفاده از كارت لغات غلط:

فرزندتان غلطهاي قبلي خود را جمع آوري كند و بر روي كارتهاي بزرگ و خوانا بنويسد و قبل از گفتن املا آنها را بررسي كند تا دوباره غلط ننويسد. بعد از بررسي، املا را به او بگوييد.

3- استفاده از كارت لغات غلط و صحيح:

كلماتي را كه مشكل است و يا كودكان در املاي آن اشكال دارند، به صورت صحيح و غلط بر روي چند كارت مثلاً به تعداد 15 عدد بنويسيد و آنها را در اختيار فرزندتان قرار دهيد و به او بگوييد صحيح و غلط ها را از هم جدا كند. اين كار باعث تقويت حافظه و تمركز او خواهد شد.

4- پيدا كردن كلمات جديد درس:

روزنامه و يا مجله اي را در اختيار او قرار دهيد و از او بخواهيد لغات مشكل و يا كلماتي را كه اغلب اشتباه مي نويسد از روي مجله يا روزنامه پيدا كند و آن را ببرد و در پوشه كارش بچسباند اين روش باعث افزايش قوه تمركز و دقت او خواهد شد و با بريدن و چسباندن كاغذها هماهنگي بين چشم و دست او تقويت مي شود.

5- پيدا كردن كلماتي كه حروف هم صدا دارند:

يكي از اشكالهاي بچه ها در حروف هم صدا مثل (ض- ظ- ز- ذ) است. اين حروف در زبان فارسي مخرج يكسان دارند. براي يادگيري اين كلمات چاره اي جز تكرار و تمرين نيست. براي اين كار مي توان از روش جستجو در ميان متن ها و استخراج اين كلمات استفاده كرد.

6- پيدا كردن هم خانواده كلمات:

عزيزانمان مي توانند هم خانواده يا مخالف و يا هم معني كلماتي را كه غلط نوشته اند را از روزنامه پيدا كنند و در زير نمره املاي خود بچسبانند.

7- املاي بدون نقطه و علامت:

يك متن املا تهيه كنيم و در آن از نقطه و علامت استفاده نكنيم. متن را در اختيار فرزندمان بگذاريم و از او بخواهيم هر جا كه لازم است نقطه و علامت بگذارد. اين كار باعث تقويت حافظه و بالا بردن قدرت تمركز مي شود.

8- املاي كمري:

كلماتي را كه فرزندان در آنها اشتباه و يا مشكل دارند را با انگشت اشاره بر روي كمر او بنويسيم. او با كمي دقت و تمركز كلمه را متوجه مي شود و بر روي كاغذ مي نويسد.
اين املا حالت بازي دارد. شما مي توانيد جاي خود را بعد از چند كلمه با فرزندتان عوض كنيد. توجه داشته باشد كه بازي نقش مهمي در تربيت فرزندان شما دارد. شما مي توانيد در قالب بازي بسياري از مفاهيم سخت و يا حتي خواسته هاي خود را به كودكانتان آموزش دهيد.

9- املاي خميري

يكي از وسايلي كه در بيشتر خانه ها پيدا مي شود خمير بازي است. شما مي توانيد كلماتي را كه دوباره فرزندتان اشتباه مي نويسد با خمير درست كنيد و يا از او بخواهيد درست كند و بر روي مقوا يا كاغذ بچسباند.

10- املا توسط خود دانش آموز:

از فرزندتان بخواهيد دفتر املاي خود را بردارد و از غلط ها و يا متنهاي مشكل به شما املا بگويد و 11-11- 11-املاي كارتي:
ابتدا لغاتي را كه مشكل هستند مانند لغات عربي و يا كلماتي كه حروف استثنا دارند را روي چند كارت بنويسيد و آنها را براي مدت معيني در اختيار فرزندتان قرار دهيد بعد از او بخواهيد كارتها را كنار بگذارد و هر چه به ياد دارد را روي كاغذ بنويسد.

اختلالات املایی و راهکار ها

خطاهای متداول در نوشتن عبارتند از :

1 - کج نویسی   2- پرفشار نویسی   3- کم رنگ نویسی     4- پر رنگ نویسی        5- زاویه دار نویسی    6- نا مرتب نویسی   ۷- فاصله گذاری بیش از حد       

8- بزرگ یا کوچک نویسی بیش از حد

     برای درمان نارسا نویسی می توان از اقدامات زیر کمک گرفت:

1. مدادی در اختیار دانش آموز قرار داده  تا خطوطی به دلخواه رسم کند.

2. به دلخواه نقاشی کرده و آن را  رنگ بزند.

3. با استفاده از گچ نرم روی تخته خط بکشد و نقاشی کند.

4. به وضعیت نشستن کودک توجه نموده و آن را اصلاح کنید. او باید کاملاَ راحت روی صندلی بنشیند.

5. کاغذ یا دفتری که در آن می نویسد، راست باشد . لبه کاغذ با لبه میز بیش از 15 درجه انحنا نداشته باشد.

6. نحوه مداد گرفتن دانش آموز را کنترل نموده و شیوه درست گرفتن مداد را به او آموزش دهید.

7. اگر انگشتان و عضلات کوچک و بزرگ دست او ضعیف هستند از مدادهای باریک تر و با قطر کمتر استفاده کنید.

 برای تقویت عضلات دست از فعالیت های زیر می توانید استفاده کنید:

    -بازی با خمیر بازی یا موم   - مچاله کردن کاغذ باطله  - بریدن اشکال مختلف با استفاده از قیچی - بستن بند کفش ، زیپ لباس و دکمه  - حرکت انگشتان دست با استفاده از فرمان معلم- باز و بسته نمودن پیچ و مهره - رسم دو خط موازی و از او بخواهیم در بین خطوط بنویسد.

   تمیز دیداری :

    دانش آموزانی که در تمیز دیداری دچار مشکل هستند معمولاً کلمات را اینگونه می نویسند:

   روش های درمان:

    ممکن است این مشکل مربوط به توانایی تشخیص باشد. مثلاً دانش آموز س را از ش – ر را از ز – ف را از ق – ح را از خ – د را   ز ذ – ع را از غ – و… تشخیص ندهد.  

برای تقویت در تمیز دیدار می توان از شیوه های زیر کمک گرفت:

    کارت هایی مانند نمونه زیر تهیه می کنیم

                   همین کار را با کلمات نیز می توانیم انجام دهیم.

         حرف یا صدای مورد نظر را در کلمات مشخص زیر را پر رنگ نمایید :

      س--   خروس       شستشو        مسائل      سطل         سماور       هسته       لباس

*کارت هایی تهیه نموده حروف الفبا را در جهات مختلف روی آن نوشته و از دانش آموز می خواهیم با چرخاندن کارت حروفی که درست در مقابل او قرار می گیرند را بخواند.

* حروف یا کلماتی را به صورت ناقص نوشته از او می خواهیم و آن را تکمیل کند.

* تصاویر نقطه چین را پر رنگ کند.

* تصاویر ساده هندسی را کپی کند.

حافظه توالی دیداری :

 این مهارت به توانایی یاد آوری آنچه دیده ایم به همان ترتیبی که بوده مربوط می شود

دانش آموزانی که از این مهارت به اندازه کافی برخوردار نیستند در تجسم و ترتیب و توالی حروف دچار مشکل می شوند. به عنوان مثال مادر را مارد می نویسند.

برای تقویت حافظه دیداری می توان این فعالیت ها را انجام داد .

*یک کارت مقوایی که روی آن سه کلمه نوشته شده است به دانش آموزان نشان می دهیم سپس آن را مخفی کرده و از وی می خواهیم آن کلمات را به ترتیب باز گو کند . پس از انجام موفقیت آمیز این تمرین کارت هایی با تعدا د بیشتری از کلمات را به وی نشان داده همان تمرین را دنبال می کنیم .

 ی)حساسیت شنوایی :

برای ترمیم حساسیت شنوایی می توان این فعالیت ها را انجام داد . مربی می تواند چند وسیله صدا دار را بسازد تا دانش آموزان از آنها استفاده کند و با انواع صدا آشنا شود . مثال :مسواک____ مسباک         ژاله _____جاله      وجدان ___ وژدان 

*صدا های مختلف مثل گریه ،خنده ،سرفه ،چک چک آب ، باران ، ضربه انگشت به در ، ضربه انگشت به شیشه ، برخورد توپ با زمین و امثال آن را در نوار کاست ضبط کرده و از دانش آموزان می خواهیم به آنها گوش داده و صدای هر کدام را تشخیص دهد و بیان نماید .

*چشمان دانش آموز را با دستمال می بندیم و از همکلاسی هایش می خواهیم تا نام او را بگوید . و او تشخیص دهد که چه کسی صدایش کرده است این کار یعنی گفتن نام او توسط دانش آموز نباید به همان ترتیبی باشد که درکلاس نشسته اند زیرا دراین صورت ممکن است به جای استفاده از حساسیت شنوایی صدا یشان را از ترتیب نشستن آنان تشخیص دهد

شیوه های  پیشنهادی تدریس املا  :

1. املای دو نفره پای تابلو : بدین صورت که یک نفر دانش آموز به دانش آموزی دیگری املای پای تخته می گوید و او می نویسد اگر نویسنده کلمه ای را بلد نبود از همکلاسیهایش شکل درست کلمه را می پرسد. بعد  جای این دو نفر عوض می شود و سرانجام همه کلاس دو نفر دو نفر پای تابلو می آیند.

2. املای پرده ای : به این شکل که متن املا توسط معلم یا دانش آموزان قوی پای تابلو نوشته می شود. بچه ها متن را با دقت می بینند و می خوانند آنگاه پرده ای روی نوشته ها کشیده می شود تا تابلو پاک می گردد و آن متن برای کلاس املا گفته می شود.

3. املا گفتن فرد برای خودش : بدین صورت که اول بچه ها متنی را بخوانند بعد هر کس جمله ای یا جملاتی از متن را روی تابلو می نویسد و می شیند بعد فرد دیگر همین کار را می کند تا آخر.

4. نوشتن املا در فضا : بچه ها کلمات را به جای نوشتن روی کاغذ با انگشتان و در فضا می نویسند.

5. متنی را که می خواهیم فردا املا بگوییم را روی تخته می نویسیم‚ بچه ها آن متن را در دفترشان بنویسند و شب بخوانند‚ معلم همان متن را برای کلاس املا بگوید.

6. املای یاران در یاد گیری : بدین صورت که هر فرد ابتدا مثلا سه کلمه سخت را در دفترش می نویسد سپس افراد هر نیمکت کلماتشان را برای هم می خوانند و هر کسی کلمات دو نفر دیگر را هم به کلماتش اضافه می کند و بالاخره املاهای همه افراد کلاس یکسان می گردد

7. املای کامل کردنی : بدین صورت که معلم متن ناقصی را املا می گوید و کلمات ویژه ای را که ارزش املایی را داشته باشد را در متن جا می اندازد حالا بچه ها متن را با کلمات ویژه کاملش می نماییند.

8. چند حرف مثل ( ب ‚ م ‚ ا ‚ د ‚ ز ‚ ی ‚ روی تخته نوشته می شود تا بچه ها با این حروف چند کلمه مثل ( بادام ‚ بز ‚ داماد ‚ میز ‚ بم ‚ دزد و ... ) که می توانند بنویسند.

9. دانش آموزان با انگشت به کمر نفر جلویی املا بنویسند.

10. املا نویسی با حروفی که یک شکل دارند و چند صدا مانند حرف " و " یا حرف " ی " بدین صورت که بچه ها هر چند کلمه ای که می توانند بنویسند که در آن ها این حرف " و " صدای واو بدهد بعد کلماتی که صدای او بدهد مثل کاهو و نیز کلمات چای.زری.مرتضی.

11. معلم از کلماتی که اکثر شاگردان آن ها را غلط نوشته اند متنی تهیه کند و از آن متن املا بگویید.

12. از دانش آموزان خواسته کلماتی بنویسند که با ( پ ) شروع شوند مثل ( پوست ‚ پوتین ) و یا به ( ز ) ختم شوند مثل ( سبز ‚ از و ... )

13. روی نمک یا ماسه از طرف شاگردان املا نوشته شود.

14. تصاویری به بچه ها نشان داده شود تا بچه ها برای هر تصویر یک جمله بنویسند و جمله کسی پذیرفته می شد که از نظر املایی درست باشد.

15. کلماتی به بچه ها داده شود تا آن ها مرتبش کنند که معنی دار شود و املایش را صحیح بنویسند.

16. متنی را املا بگوییم و بچه ها به صورت گروهی مشورت کنند و بنویسند.

17. متنی را املا می گوییم و بچه ها مجازنداگر املای کلمه را نمی دانند با مراجعه به کتاب شکل درست آن کلمه را بیابند.

18. کلمات مشکل متن املا را روی می نویسیم و سپس متنی را برای بچه ها املا می گوییم تا اگر شکل آن کلمات مشکل را نمی دانند به تابلو نگاه کنند و املای آن را بیابند.

19. یک متن کوتاه دو یا سه جمله ای را روی تابلو می نویسیم و پاک می کنیم بچه ها آن جمله را در دفترشان بنویسند.

20. یکی از صفحات مجلات رشد یا کتاب داستان را در نظر بگیرند و دور کلمه های خوانده شده خط بکشند.

21. بچه در منزل برای اولیا خود املا بگویند و املای آنها را تصحیح نمایند.

22. معلم متنی را املا بگویدو در همین حین کلمات مشکل متن را روی تابلو بنویسد.

23. یکی از دانش آموزان املا را پای تابلو می نویسد و بقیه در دفترشان می نویسند.

24. یک کلمه را بگوییم و بچه ها هم خانواده آن کلمه را  خودشان به عنوان املا بنویسند.

25. تصویری را به بچه ها نشان می دهیم تا انها جمله ای در مورد آن تصویر بنویسند.

26. هر گروه یا هر فرد متنی را برای املا تهیه کنند و به کلاس بیاورند و معلم یکی از آن متن ها را انتخاب کند و برای همه کلاس املا بگوید.

27. دانش آموزان کلمات مشکل متنی را که بناست برای آنها املا بگوییم انتخاب کرده و روی کارت بنویسید معلم از همین کلمات کارتها به بچه ها املا بگویید بعد شاگردان املای خود را از روی کارتهاییکه در اختیار دارند تصحیح نماییند.

28. از هر گروهی که می خواهیم دو یا سه کلمه پیدا کنند که صدای ( ص ‚ ث ‚ س ) داشته باشد بعد از این کلمه ها یک املای معلم ساخته می گیریم و بچه ها صدای مورد نظر را قرمز بنویسد.

29. در حین نوشتن املا بچه ها هر کلمه ای را بلد نبودند ننویسند بلکه دست بگیند و معلم آن کلمه را پای تابلو بنویسد.

30. کلمات در هم ریخته را مرتب کنند – جملات ناقص را کامل کنند – با حروف کلمه بسازند و با آن کلمه جمله بسازند.

31.برای تقویت املا دانش آموران را گروه بندی می کنیم .از گروه ها می خواهیم هر کدام بیست واژه مشکل را بنویسند . سپس هر گروه یک آینه را مقابل کلمات نگه می دارند و اعضای گروه بعدی باید سریع واژه را تشخیص دهند . هر واژه یک نمره دارد با نظارت دبیر و سرگروه ها بازی و آموزش با لذت و هیجان بسیار همراه می شود و دانش آموزانی که دراملا ضعیف هستند با این روش پیشرفت می کنند .

32. معمولا دانش آموزان درنوشتن املا کند نویس هستند برای رفع این مشکل املا به روش خبرنگاری اجرا می شود . به دانش آموزان فرصت پیش مطالعه درس مورد نظر را می دهیم سپس متن درس را معمولی بامکث یک ثانیه ای می خوانیم و دانش آموزان می نویسند ممکن است نقطه ،تشدید ،سرکش و ... نگذارند (مانند خبرنگاران )یا بد خط بنویسند هدف تنها تند نویسی است سپس متن را دوباره می خوانیم و با دقت رفع اشکال می کنند .می توانیم به دانش آموزانی که سریع و صحیح می نویسند نمره بیشتری بدهیم

33. املا سفره ای چند متر سفره پلاستیکی یا سفره های یک بار مصرف را برای دانش آموزان پهن کرده و آن را قسمت ها مختلف برای دانش اموزان تقسیم می کنیم و هر گروه کلمات مورد نظر را روی آن می نویسند .سپس می توان آن را روی دیوار سالن یا کلاس چند روزی نصب کرد .

20 راهبرد عملی جهت تقویت درس املا فارسی دانش آموزان ابتدایی:

1-تلفظ صحیح کلمه ها و ترکیب های درس

2-روان و رسا خوانی متن درس

3-به کاربردن کلمه های درس در جمله

4-تعیین تعدادی حروف جهت پیدا کردن کلماتی که دارای این حروف هستند ازمتن درس توسط دانش آموز

5-به کاربردن وضعیت نوشتن نقطه نسبت به شکل حروف یعنی محل قرارگرفتن نقطه در پایین یا بالا و تعداد نقطه

6-به کارگیری صحیح نشانه ی تشدید در کلمات مشدد درس تا ویژگی نوشتاری این کلمات در ذهن دانش آموزان تثبیت گردد .

7-به کارگیری حروف چند شکل و یک صدا در کلمات که یک دسته از آن ها حرف (( س ، ص ، ث )) هستند که در زبان فارسی یک گونه صدا دارند .

8-یادداشت کردن اشتباهات املائی دانش آموزان به منظور آموزش جبرانی آن ها در فرصت های مناسب مانند جمله سازی

9-شناخت کلمات مخالف ، هم معنی و هم خانواده های درس

10-دادن تمرین های متفاوت جهت شمارش دندانه ها

11-ساختن کلمات ترکیبی جهت تقویت املاء

12-گفتن املاء پای تخته از کلمه هایی از درس که ارزش املائی دارند .

13-پیدا کردن املای صحیح کلمات از روی کتاب توسط دانش آموز

14-در صورت امکان موقع تصحیح نمودن املاء ، دانش آموزان را انفرادی نزد خود فراخوانده تا به غلط املائی خود توجه کنند .

15-در قرائت املاء ، جملات از هم گسیخته و بی ربط ( کلمه به کلمه ) گفته نشود و به صورت جمله بیان شود .

16-متن املائی را که می خواهیم به دانش آموز بگوییم ، انتخاب می کنیم و یک بار می خوانیم تا دانش آموزان ارتباط معانی کلمات و مضمون کلی مطلب را درک کنند وبرای نوشتن املاء آمادگی کامل را کسب نمایند .

17-تقویت تندنویسی در بعضی از دانش آموزان

18-استفاده کردن از شیوه های گوناگون متن املاء

19-افزایش گنجینه لغات

20-ایجاد انگیزه در دانش آموزان نسبت به یادگیری درس املاء

 مراحل آموزش نوشتن به پنج مرحله زیر تقسیم می شود:

1- آموزش نوشتن غیر فعال ( رونوسی )

2- آموزش نوشتن نیمه فعال ( املا )

3- آموزش نوشتن فعال پایه یک    ( کلمه سازی )

4- آموزش نوشتن فعال پایه دو     ( حمله سازی )

5- آموزش نوشتن فعال ( خلاق )    انشا و انواع آن

با توجه به مشکل دانش آموزان در مرحله آموزش نوشتن نیمه فعال (املا) است به آموزش املا می پردازیم. مهارت املا نویسی به معنی توانایی جانشین کردن صحیح صورت نوشتاری حروف , کلمات و جمله ها به جای صورت آوایی آنهاست . دانش آموزان بـایـد به این مهارت دست یابند تا بتوانند بخوبی بین صورت تلفظی کلمه ها و حروف سازنـده آن ها پیـونـد مناسبی بـرقـرار کنند بدین ترتیب زمینه لازم برای پیشرفت آنان در درس های جمله نویسی , انشا و به طور کلی مهارت نوشتن بهتر فراهم می شود , دانش آموزان هنگام نوشتن املا باید نکاتی را در باره صداهایی که بوسیله معلم در قالب کلمات و جمله ها بر زبان جاری می شود رعایت نمایند :

  آنها را خوب بشنوند + تشخیص دقیق کلمه + ادراک کلمه

ب) آنها را خوب تشخیص دهند + یادآوری و مجسم ساختن تصویر + بازشناسی کلمه صحیح در ذهن.

ج) آنها را درست بنویسند + نوشتن صحیح حروف سازنده کلمه + بازنویسی کلمه و توالی مناسب آنها.

اشکالات املایی دانش آموزان که از دیدگاه زبان شناختی بر اثر اشکالات رسم الخطی , تاثیر لهجه و گویش محلی دانش آموزان و فرایندهای آوایی حذف , تبدیل , افزایش و قلب به وجود می آیند از دیدگاه روان شناختی از موارد زیر سرچشمه می گیرند :

الف) ضعف در حساسیت شنوایی , مثال : ژاله -  جاله

ب) ضعف در حافظه شنوایی , مثال جا انداختن کلمات

ج) ضعف در حافظه دیداری , مثال حیله – هیله

د) ضعف در حافظه توالی دیداری , مثال مادر – مارد

هـ) قرینه نویسی , مثال دید –

و) وارونه نویسی , مثال دید -

ز) عدم دقت , مثال : گندم – کندم

ح)نارسا نویسی , مثال رستم – رسم

روش تدریس املا

املا واژه ای است عربی و معنای آن نوشتن مطلبی است که دیگری بگوید یـا بخـوانـد . درس املا در بـرنـامـه آمـوزشـی دوره ابتدایی اهداف زیر را در بر می گیرد.

1- آموزش صورت صحیح نوشتاری کلمه ها و جمله های زبان فارسی

2- تشخیص اشکالات املایی دانش آموزان و رفع آنها

3- تمرین آموخته های نوشتاری دانش آموزان در رونویسی.

بدیهی است با نوشتاری که با غلط های املایی همراه باشد ارتباط زبانی بین افراد جامعه بخوبی برقرار نمی شود . بنابراین , لزوم توجه به این درس کاملاً روشـن اسـت عـلاوه بـر اهـداف فـوق , امـلا نـویسی , دانـش آمـوزان را یـاری می کند تا مهارت های خود را در زمینه های زیر تقویت نمایند.

1- گوش دادن با دقت

2- تمرکز و توجه داشتن به گفتار گوینده ( معلم )

3- آمادگی لازم برای گذر از رونویسی ( نوشتن غیرفعال ) جمله نویسی و انشا (نوشتن فعال)

نکات برجسته روش آموزش املای فارسی :

1- توجه بیشتر به وجه آموزشی درس املا نسبت به وجه آزمونی آن

2- انعطاف پذیری در انتخاب تمرینات  در هر جلسه املا

3- توجه به کلمات به عنوان عناصر سازنده جمله های زبانی

4- ارتباط زنجیر وار املاهای اخذ شده در جلسات گوناگون

۵-معیارهای ارزشیابی

عناصر دیگر روش آموزش املا را به صورت زیر هم میتوان مرحله بندی کرد :

گام اول, انتخاب متن املا  و نوشتن آن روی تخته سیاه و خواندن آن

گام دوم , قرائت املا توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش آموزان

گام سوم , تصحیح گروهی املاها و تهیه فهرست خطاهای املایی

گام چهارم , تمرینات متنوع با توجه به اولویت بندی اشکالات املایی استخراج شده.

گام اول , انتخاب متن :

در انتخاب متن املا به موارد زیر توجه شود :

- متن مورد نظر حاوی جمله باشد و از انتخاب کلمه به تنهایی خودداری شود.

- کلمات سـازنـده جمـلات متـن از حـروفـی تشکیل شده باشند که قبلاً تدریس شده اند.

- کلمات خارج از متن کتاب های درسی , از 20 درصد کل کلمات بیشتر نباشد.

- علاوه بر جملات موجود در کتاب های درسی , با استفاده از کلمات خوانده شده , جملات دیگری هم در نظر گرفته شوند .

- در هر جلسه از کلماتی که در جلسات قبلی برای دانش آموزان مشکل بوده اند نیز استفاده شود تا بتوان درجه پیشرفت شاگردان را اندازه گیری کرد.

گام دوم

معلم متن املا را از روی تابلو پاک کرده , پس از آماده شدن دانش آموزان , آن را با صدایی بلند و لحنی شمرده و حداکثر تا دو بار قرائت می کند . البته هنگام قرائت متن املا از خواندن کلمه به کلمه خودداری کرده , متن را به صورت گروههای اسمی و فعلی یا جمله کامل قرائت می کند تا دانش آموزان با بافت جمله و معنای آن آشنا شوند . متن املا را با سرعت مناسب تکرار می کند تا کند نویسان هم , اشکالات خود را بر طرف نماند .

 گام سوم

این گام با مشارکت کامل دانش آموزان انجام می شود و معلم بدون اشاره به نام آنان تک تک املا ها را بررسی و مشکلات را استخراج می کند . به این ترتیب که معلم املای اولین دانش آموز را در دست می گیرد و به کمک دانش آموز کلمات یاد شده را رونویسی می کند. سپس املای دومین , سومین و .... در دست می گیرد و به کمک همان دانش آموز یا دانش آموز دیگری , صورت صحیح غلط های املایی را روی تابلو ثبت می کند . البته هر جا که غلط ها تکراری بودند جلوی اولین مورد آن یک علامت ( مثلاً * ) می زند . در پایان با شمردن غلط ها , اشکالات املایی دانش آموزان را اولویت بندی می کند .

گام چهارم

در ایـن گام معلـم با توجه به مهمترین و پر تعداد ترین اشکالات املایی دانش آموزان با بکار گیری انواع تمرینات حرف نویسی و کلمه نویسی و همچنین تمرینات کلمه سازی و جمله سازی به تقویت توان نوشتاری دانش آموزان می پردازد .

راههای پیشنهادی برای تقویت املایی دانش آموزان ضعیف

با مطالعه اطلاعات جمع آوری شده در جلسه شورای معلمان جهت تقویت املا با پیشنهادات متعدد همکاران مواجه شدیم که در ذیل فهرست وار آورده ایم .

- دقت به مشق ( رونویسی ) و تصحیح غلط ها و رعایت خط زمینه

- توجه به دست ورزی در دوره آمادگی

- مطمئن شدن از شناخت حروف الفبای فارسی

- بررسی دقیق تکلیف شب در خانه

- توجه بیشتر به دانش آموزان کند نویس

- پرهیز از حرکات اضافی موقع گفتن املا

- استفاده از دانش آموزان ممتاز برای روخوانی و تکرار و تمرین در کلاس

- توجه به نوع نشستن

- استفاده از کارت تند خوانی

- ترکیب صامت و مصوت

- اطمینان از تلفظ صحیح حروفات توسط دانش آموزان

-  تصحیح املا توسط خود دانش آموزان  و . . . .

که قرار شد تعدادی از پیشنهادهای همکاران در مورد دانش آموزانی که در املا ضعیف هستند اجرا شود . از جمله آموزش حروفاتی که دانش آموزان در آن اشکال دارند ( قبل از گفتن املا )  - یادداشت غلط هایی که بیشتر دانش آموزان از آن دارند – دقت در مشق دانش آموزان .

روش های موثر در کاهش اختلالات املایی

در هر جلسه ی املا دانش آموزانی وجود دارند که در درس املا دچار مشکل بوده و گاهی با روشهای غیر منطقی از سوی خانواده یا معلم مربوطه مواجه می شوند .

برای دستیابی به یک راه حل ساده ابتدا مشکلات متعدد را یادداشت نموده و سپس به بررسی علل آن اشتباهات می پردازیم .

در زیر اشکالات املا و طرز صحیح نوشتن آن و نوع اشتباه در املا مشخص شده است :